แนวทางการออกแบบบ้านและการเลือกใช้วัสดุเพื่อรองรับแผ่นดินไหว

ในหลายพื้นที่ของโลก รวมถึงบางส่วนของประเทศไทย แผ่นดินไหวยังคงเป็นภัยธรรมชาติที่อาจเกิดขึ้นได้เสมอ บ้านหรือที่อยู่อาศัยซึ่งไม่ได้รับการออกแบบให้ต้านทานแรงสั่นสะเทือน อาจได้รับความเสียหายอย่างรุนแรงหรือพังถล่มได้ เพื่อป้องกันความสูญเสียทั้งต่อชีวิตและทรัพย์สิน การออกแบบบ้านให้รองรับแผ่นดินไหวจึงเป็นสิ่งสำคัญที่ไม่ควรมองข้าม

1. ออกแบบโครงสร้างให้ยืดหยุ่นและกระจายแรง

• ระบบโครงสร้างที่ต่อเนื่อง (Continuous Load Path): ควรออกแบบให้แรงจากแผ่นดินไหวสามารถส่งผ่านจากหลังคาลงไปสู่พื้นและฐานรากได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยไม่เกิดการสะสมแรงที่จุดใดจุดหนึ่ง

• การใช้โครงสร้างแบบสมมาตร: ลดโอกาสที่บ้านจะบิดเบี้ยวหรือทรุดเอียงเมื่อเกิดแรงสั่นสะเทือน

• เพิ่มการค้ำยันแนวเฉียง (Bracing): เพื่อเสริมความมั่นคงให้ผนังรับแรงด้านข้างได้ดีขึ้น

2. เลือกใช้วัสดุก่อสร้างที่มีความยืดหยุ่นและน้ำหนักเบา

• ไม้: เป็นวัสดุที่มีน้ำหนักเบาและมีความยืดหยุ่นสูง เหมาะกับการดูดซับแรงสั่นสะเทือนได้ดี จึงนิยมใช้ในบ้านแถบที่มีแผ่นดินไหวบ่อย

• คอนกรีตเสริมเหล็ก: ต้องมีการเสริมเหล็กอย่างเหมาะสมและอยู่ในจุดที่สำคัญ เช่น เสา คาน ผนังรับแรง และฐานราก

• เหล็กกล้า (Steel): แข็งแรง ยืดหยุ่นสูง และสามารถรับแรงกระทำจากแผ่นดินไหวได้ดี แต่ต้องติดตั้งด้วยวิธีที่ได้มาตรฐาน

• วัสดุผนังที่เบา: เช่น อิฐมวลเบา แทนการใช้อิฐมอญหรืออิฐแดง ซึ่งมีน้ำหนักมากและเสี่ยงต่อการถล่ม

3. การวางผังบ้านและจัดองค์ประกอบภายใน

• หลีกเลี่ยงการออกแบบบ้านที่มี “Open Space” ขนาดใหญ่โดยไม่มีคานหรือเสารับน้ำหนักกลาง เพราะอาจทำให้โครงสร้างไม่สมดุล

• หลีกเลี่ยงการวางของหนักไว้บนชั้นสูง

• ควรยึดเครื่องใช้ไฟฟ้า ตู้ ชั้นวางของ หรือสิ่งของมีน้ำหนักมากเข้ากับผนัง

4. ระบบฐานราก

• บ้านในพื้นที่เสี่ยงควรมี ฐานรากแบบตื้นที่เสริมเหล็กแน่นหนา หรือ ฐานรากแบบแผ่ ซึ่งช่วยกระจายแรงและป้องกันการทรุดตัว

• การใช้ Base Isolator (ฉนวนกันแรงแผ่นดินไหว) เป็นเทคโนโลยีใหม่ที่ช่วยลดแรงสั่นสะเทือนที่ส่งขึ้นมาถึงตัวบ้าน (นิยมในอาคารสูงหรืออาคารสาธารณะ)

5. ปฏิบัติตามมาตรฐานและกฎหมายก่อสร้าง

• ควรปฏิบัติตาม มาตรฐานการออกแบบอาคารต้านทานแผ่นดินไหวของประเทศไทย (มยผ.1301/1302) ซึ่งกำหนดข้อบังคับในการออกแบบโครงสร้างให้เหมาะสมกับแรงแผ่นดินไหวตามพื้นที่ความเสี่ยงต่าง ๆ

• ควรให้วิศวกรโยธาที่มีใบอนุญาตเป็นผู้ออกแบบและควบคุมการก่อสร้าง

สรุป

บ้านที่ต้านทานแผ่นดินไหวได้ ไม่ได้เกิดจากการเลือกวัสดุดีเพียงอย่างเดียว แต่ต้องออกแบบร่วมกับระบบโครงสร้างที่แข็งแรง ยืดหยุ่น และมีการวางแผนตั้งแต่รากฐานจนถึงรายละเอียดเล็กน้อย เพื่อความปลอดภัยของผู้อยู่อาศัยในทุกสถานการณ์